Bệnh zona hay còn gọi là bệnh giời leo, bệnh này biểu hiện bằng nhiễm trùng da và nổi mẩn đỏ trên cơ thể. Vùng da ban đầu chỉ đỏ và đau, sau hình thành mụn nước tập trung thành từng đám dọc theo dây thần kinh ngoại biên. Các mụn nước bị đục rồi vỡ ra để lại sẹo trắng trên da. Bệnh này có thể tự lành ở những người trẻ có sức đề kháng tốt, nhưng ở người cao tuổi thì thường khó điều trị và dễ gây ra những biến chứng nguy hiểm. Bài viết dưới đây của hcasp.com sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về căn bệnh này cũng như biện pháp phòng bệnh đúng cách để giảm những ảnh hưởng xấu của nó đến sức khỏe người cao tuổi, cùng tham khảo ngay nào.
Mục Lục
Nguyên nhân gây ra bệnh zona
Bệnh zona còn gọi là bệnh dời leo, do virus varicella zoster (VVZ) gây ra và đây cũng chính là loại virus gây ra bệnh thủy đậu (chickenpox). VVZ sau khi gây bệnh thủy đậu sẽ nằm yên ở dạng không hoạt động ở các dây thần kinh cảm giác dưới da. Sau một thời gian dài hàng năm trời, khi hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu, VVZ sẽ tấn công cơ thể gây ra bệnh zona.
Triệu chứng của bệnh zona
Người mắc bệnh zona sẽ có các triệu chứng sau:
- Cảm giác bỏng rát ở da.
- Đau nhức dữ dội nơi các dây thần kinh virus cư trú.
- Xuất hiện các mụn nước.
Tùy theo hướng di chuyển của virus ở các dây thần kinh, các mụn nước này có thể xuất hiện ở các vị trí sau:
- Ở một bên thân trên các xương sườn.
- Ở một bên cổ.
- Ở một bên cánh tay.
- Ở một bên mặt (có thể gây liệt tạm thời các cơ mặt).
- Ở một bên mắt (có thể gây viêm loét giác mạc).
Sau khoảng một tuần, các mụn nước này sẽ đóng vảy khô đi và thường để lại sẹo (giống sẹo bệnh thủy đậu), nhưng triệu chứng đau nhức có thể kéo dài hàng tháng hay hàng năm.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ gây bệnh ở người cao tuổi
- Tuổi tác cao: Bệnh zona thường xuất hiện ở người trên 50 tuổi.
- Người bị stress (căng thẳng, lo lắng,…).
- Hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu.
- Người mắc bệnh bạch cầu, bệnh AIDS.
- Người đang điều trị với thuốc ức chế miễn dịch, thuốc chống ung thư,…
Biến chứng của zona ở người cao tuổi
Đau dây thần kinh sau zona: Đau tồn tại trên 30 ngày sau khi nổi phát ban hoặc sau khi liền sẹo là biến chứng khó chịu nhất đối với những người cao tuổi có chức năng miễn dịch đầy đủ. Cả tỷ lệ khởi phát lẫn thời gian tồn tại của đau dây thần kinh sau Zona, có liên quan trực tiếp với tuổi của người cao tuổi. Tuổi đời càng cao thì tỷ lệ khởi phát được báo cáo của đau dây thần kinh càng lớn.
Hoại tử võng mạc cấp tính: Người cao tuổi có thể bị nhiễm trùng võng mạc. Soi đáy mắt cho thấy những tổn thương dạng hạt, hơi vàng, không xuất huyết. Viêm võng mạc thường nhẹ và có thể chặn đứng được bằng trị liệu kháng virus. Ngoài ra còn xuất hiện các biến chứng như viêm não, viêm tủy, liệt dây thần kinh sọ não, dây thần kinh ngoại biên và một hội chứng liệt nhẹ nửa người phía đối diện muộn.
Cách điều trị bệnh zona cho người cao tuổi
Các thuốc dùng trong điều trị bệnh zona không chữa hết bệnh nhưng được sử dụng với mục đích:
- Giảm thời gian mắc bệnh.
- Ngăn ngừa sự lây lan.
- Giảm sự tổn thương của các mụn nước.
- Giảm các cơn đau nhức do viêm các dây thần kinh.
Gồm các thuốc sau:
Sử dụng thuốc kháng virus
Acyclovir là thuốc kháng virus có tác dụng hiệu quả trong điều trị bệnh zona, với điều kiện thuốc phải được sử dụng trong vòng 48 giờ kể từ khi phát bệnh. Acyclovir được trình bày dưới các dạng sau:
- Dạng thuốc viên hay hỗn dịch dùng qua đường uống.
- Dạng bột đông khô dùng qua đường tiêm truyền tĩnh mạch.
- Dạng thuốc kem và thuốc mỡ dùng ngoài da.
- Dạng thuốc mỡ tra mắt.
Tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc Acyclovir: buồn nôn, nôn, nhức đầu, đau bụng,… Đối với phụ nữ có thai và cho con bú việc sử dụng thuốc Acyclovir cần phải thật thận trọng và có sự theo dõi của thầy thuốc.
Sử dụng thuốc giảm đau
Các loại thuốc giảm đau đơn thuần như paracetamol, aspirin hoặc nhóm thuốc kháng viêm nonsteroid (NSAID) như Ibuprofene, Diclophenac,… thường được sử dụng để làm giảm cơn đau do sự tổn thương các dây thần kinh gây ra. Các thuốc này còn có thể phối hợp với codein để tăng hiệu quả giảm đau (như paracetamol + codein).
Một số loại thuốc như: Amitriptylin (thuốc chống trầm cảm ba vòng), Gabapentin (thuốc chống co giật) và các thuốc thoa tại chỗ có chứa Lidocain (chất gây tê), Capsaicin (hoạt chất có trong quả ớt) cũng được các thầy thuốc phối hợp sử dụng trong điều trị giảm đau của bệnh zona.
Ngoài ra, việc bổ sung các loại thuốc có chứa nhiều vitamin (đặc biệt là vitamin nhóm B) và các chất khoáng sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch và làm giảm các cơn đau do viêm dây thần kinh. Đối với những bệnh nhân có những cơn đau dai dẳng, kéo dài ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt mà việc điều trị nội khoa bằng thuốc không mang lại hiệu quả, phương pháp phẫu thuật cắt đứt các dây thần kinh bị tổn thương sẽ mang lại hiệu quả cao trong điều trị.
Cách phòng bệnh zona cho người cao tuổi
Theo cơ quan Kiểm Soát Thực Dược Phẩm Hoa Kỳ, vắc xin có khả năng giảm thiểu rủi ro bị zona tới 50%, đối với người già từ 60 tuổi trở lên. Và với lớp tuổi từ 60 đến 69, công hiệu lên tới 64%. Người đã bị zona cùng cần đi chủng ngừa nhưng nên chờ 2 năm từ lần bệnh phát sinh.
Đối tượng không nên tiêm chủng vắc xin phòng bệnh zona:
- Người cao tuổi đang điều trị ung thư với tia xạ hoặc hóa chất.
- Người già dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin ngừa zona.
- Người đang có bệnh lao mà không điều trị.
Người cao tuổi mắc zona hoàn toàn có thể lây bệnh thủy đậu cho những người xung quanh khi tiếp xúc gần gũi từ những vết thương hở miệng. Người bệnh nên dùng quần áo che phủ hoặc miếng dán giúp giảm nguy cơ truyền bệnh cho người khác.
